Internet to nie tylko świetne źródło informacji, możliwość komunikacji z osobami żyjącymi na innych kontynentach albo sposób na przeprowadzenie płatności i robienie zakupów. Za siecią kryją się przestępcy, którzy raz po raz starają się nas oszukać, wykorzystując do tego www, SMS-y czy nowoczesne formy bankowości elektronicznej. Jakie są najpopularniejsze rodzaje sposobów na tzw. SCAM? Jak się przed nimi chronić?
W internecie jak w życiu powinniśmy kierować się zasadą ograniczonego zaufania. Niekiedy lepiej jest wykonać jedną czynność wolniej i ją wcześniej przemyśleć, niż działać zbyt dynamicznie i później żałować. Pamiętajmy, że policja w przypadku niektórych przestępców może być bezradna, a szanse na odzyskanie ukradzionych nam środków będą iluzoryczne.
Oszustwo na dostawcę energii – uważaj na podejrzane SMS-y!
Zacznijmy od odkrytego nie tak dawno przestępstwa, czyli bazowania na bieżących wydarzeniach. Jako że w Polsce (i całej Europie) trudno jest pozyskiwać surowce energetyczne, a słowo „energia” czy „prąd” wzbudzają negatywne emocje, oszuści postanowili je wykorzystać. Coraz więcej osób otrzymuje fałszywe wiadomości, nakłaniające do opłaty zaległych rachunków za energię elektryczną.
Z pozoru wiadomości, które przychodzą teoretycznie od PGE, wyglądają wiarygodnie. W SMS znajduje się wiadomość o zaległości na rachunku i informacja o konieczności opłacenia go. Więcej informacji podobno możemy znaleźć pod nadesłanym nam linkiem. Wejście w takowy może przekierować nas np. do fałszywej bankowości (gdzie przestępcy dostaną dostęp do naszego konta jak na tacy), fałszywej strony dostawcy energii (aby wzbudzić nasze zaufanie) lub na nasz smartfon, gdzie od razu pobrany zostanie wirus, który będzie wyłapywał najważniejsze hasła i przekaże je przestępcom.
Takie SMS-y mogą dotyczyć nie tylko energii, ale też innych tematów „na czasie”. Aby się przed nimi uchronić, warto zadzwonić do nadawcy w celu weryfikacji wiarygodności SMS-a.
Czym jest phishing i jak się przed nim chronić?
Powyższe SMS-y to typ tzw. phishingu. Co to takiego? To najczęściej wykonywana forma oszustwa w sieci. Przestępcy podszywają się pod znane organizacje, jednostki administracyjne, osoby, organy ścigania lub podobne podmioty. Kontakt na początku polega na zdobyciu zaufania, a następnie ataku w celu wykradzenia określonych środków.
Przykładem phishingu jest podawanie się pod bliskich w celu pozyskania określonej kwoty. Wyobraźmy sobie, że na maila dostajemy wiadomość o niedopłacie za wysłaną przesyłkę. Jeżeli rzeczywiście nadawaliśmy paczkę – możemy się nabrać. Warto pamiętać, że adresy oszustów są łudząco podobne do tych realnych. Wchodząc na podaną przez cyberprzestępcę stronę i robiąc przelew (nawet na niewielką kwotę), narażamy się na utratę oszczędności całego życia.
Podkreślmy, że phising to bardzo szeroka kategoria wirtualnych oszustów. Do jego przeprowadzenia przestępcy używają różnych metod, np. wiadomości email, SMS (smishing), czy rozmów telefonicznych (vishing). Phishing bazuje też często na matrymonialnych ogłoszeniach. Weryfikacją tego typu oszustw i odszukiwaniem przestępców detektywi zajmują się coraz częściej.
BLIK to wygodny sposób płatności i… lep na oszustów!
Czym jest BLIK? To nowoczesny sposób płatności, polegający na generowaniu kodów i podawaniu ich w sieci lub przy kasie sklepowej. Jest bardzo wygodny, bo umożliwia płatność telefonem lub na odległość. Przy wykorzystaniu wszystkich środków bezpieczeństwa i przy zasadzie ograniczonego zaufania – jest też bardzo bezpieczny. Niestety, przestępcy znaleźli sposób, żeby wykorzystać ten rodzaj płatności do wyłudzeń i kradzieży.
Jak działa oszustwo na BLIK? Podobnie do phisingu. Cyberprzestępca przejmuje kontrolę nad określonym profilem w mediach społecznościowych i pisze do swojej ofiary. Podaje tam konkretny powód np. brak środków na zakupy. Prosi o kod na uregulowanie rachunku w kwocie np. 10 złotych. Jeżeli podamy taki kod, przestępca wpisze go w bankomacie i wypłaci środki z naszego konta.
Aby uchronić się przed oszustwem na BLIK, warto ograniczyć podawanie kodów przez komunikatory czy SMS-y. Najlepiej zadzwonić do osoby, która w teorii prosi nas o przelew i podać go przez telefon (jeżeli rzeczywiście istnieje taka potrzeba). Pamiętajmy, że o BLIK nigdy nie poprosi nas bank i inne instytucje finansowe, organy ścigania, urząd skarbowy czy podobne organizacje.
Spoofing – SCAM, który jest trudny do wykrycia
Powyższe dwa przykłady oszustw jest dość łatwo zweryfikować. Wystarczy spojrzeć na numer telefonu nadawcy lub zadzwonić do osoby, która w teorii się z nami kontaktuje. Niestety, coraz więcej organizacji przestępczych sięga po bardziej bezczelne i niecne metody, które trudno jest na szybko zweryfikować.
Spoofing to metoda oparta o działanie specjalnych bramek telefonicznych, które pozwalają osobie dzwoniącej podszyć się pod określony kontakt. W ten sposób na naszym smartfonie może wyświetlić się połączenie pochodzące w teorii od banku, sklepu albo nawet kogoś bliskiego. Gdy przestępca połączy się z nami, będzie udawał np. pracownika infolinii. Zacznie spokojnie informować nas, że ktoś próbował wyłudzić kredyt na nasze dane albo opowie inną historię, która ma wzbudzić nasze zaufanie.
Następnie – krok po kroku – będzie wyłudzał od nas kolejne informacje, które pozwolą później na realne wzięcie pożyczki online. Gdy zauważymy, że coś jest nie tak, na interwencję będzie już za późno. W Polsce do ofiar często dzwonią osoby o wschodnio-brzmiącym akcencie. Według specjalistów źródło coraz popularniejszych oszustw może być w Rosji.
Należy pamiętać, że spoofing ma także formę internetową. Możemy otrzymać maila wyglądającego, jakby pochodził od realnego nadawcy (np. wspomnianego dostawcy energii elektrycznej). Może widnieć tam informacja o nieopłaconej fakturze. Po wejściu na stronę (która będzie łudząco podobna do realnej), zostaniemy poproszeni i podanie danych do przelewu bankowego. To krok do utraty oszczędności.
Jak ochronić się przed spoofingiem? Jeżeli mamy wątpliwości co do rozmówcy, przeprośmy go grzecznie i poinformujmy, że chcemy zweryfikować jego tożsamość. Oszust, aby nie wzbudzać podejrzeń, poda nam fałszywe imię i nazwisko, a niekiedy nawet numer pracowniczy. Następnie warto zadzwonić na infolinię banku lub sklepu i zapytać, czy z ich strony generowano jakikolwiek kontakt w naszą stronę. Jeżeli nie – oszustwo jest jasne.
Nie daj się oszukać podczas internetowych zakupów – zwracaj uwagę na stronę, gdzie kupujesz!
Na koniec kwestia, która niestety nadal jest sporym problemem, czyli uczciwość zakupów internetowych. O ile w przypadku największych platform e-commerce w Polsce i na świecie coraz rzadziej dochodzi do wyłudzeń, ponieważ platformy te posiadają swoje mechanizmy ochronne, zabezpieczające kupujących, to już w przypadku mniej znanych sklepów nie jest tak idealnie.
Wróćmy tu do przykładu surowców energetycznych. W Internecie możemy znaleźć coraz więcej stron, które oferują np. węgiel po atrakcyjnych cenach. Niczego nieświadomi konsumenci dokonują tam transakcji i albo nie otrzymują towaru w ogóle, albo dostają go w wadliwej, dalekiej od oczekiwań formie. Niektórzy oszuści kopiują też strony wiarygodnych dostawców, aby zwabić potencjalnych „klientów”.
Naszym zdaniem zdecydowanie najlepiej jest korzystać wyłącznie ze sprawdzonych stron internetowych, których wiarygodność możemy zweryfikować w sieci. Wchodząc na link popularnych sklepów, dobrze jest korzystać z popularnych wyszukiwarek (np. Google). Dzięki temu mamy pewność, że nie wchodzimy na idealnie przygotowaną kopię danej domeny.
Na koniec ważny apel – jeżeli padliśmy ofiarami oszustwa, koniecznie zgłaszajmy to organom ścigania i detektywom. Nie warto zostawiać przestępstwa bez odzewu i chociaż próby jego ukarania.
